عفونتهای سالمونلائی طیور

عفونتهای سالمونلائی طیور

 

سالمونلاها که باکتریهای بیماریزا برای انسان و حیوان می باشند عبارتند ازباکتریهای گرم منفی، میله ای شکل که بغیر از سالمونلا پولوروم و سالمونلا گالینارم تمامی متحرک بوده و در محیط های آزمایشگاهی بسهولت رشد کرده و قندهای گلوکز، مالتوز و مانیتول را تخمیر نموده در حالیکه قندهای لاکتوز ساکارز و سالیسین را تخمیر می منمایند عفونهای سالمونلائی در طیور به سه دسته تقسیم می شوند .

1 – بیماری پولوروم (Pullorum disease) یا اسهال سفید جوجه ها (BacillaryWhite Diarrhoea) که عامل آنسالمونلا پولوروم (S.pullorum) می باشد .

2 – تیفوئید مرغان (Fowltyphoid) که عامل آنسالمونلاگالینارم (S.gallinarum) میباشد .

3 – پاراتیفوئید مرغان که توسط انواع مختلف سالمونلاهای متحرک ایجاد می شود .

 

1 – بیماری پولوروم

این بیماری بخاطرتلفات درجوجه ها و ضررهای حاصله در اثرکاهش تخم گذاری، کم کردن میزان نطفه داری و قدرت زایندگی تخمهای حاصله از ناقلین وهمچنین عدم رشد کافی جوجه های باقی مانده از یک واگیری یکی از مهمترین بیماریهای ماکیان به شمارمی آید .بیماری تقریباً در تمام مناطق دنیا وجود دارد . توسعه روشهای جدید در جوجه کشی و قرار دادن تعداد زیادی تخم مرغ در ماشین جوجه کش باعث افزایش شدت و توسعه بیماری است . خوشبختانه با استفاده از روش تهیه گله های مادر عاری از بیماری نسبت بیماری در دنیا و همچنین در ایران خیلی کم شده است و از سال 1343 تاکنون موردی از بیماری در درمانگاه طیور دانشکده دامپزشکی تهران مشاهده نشده است و حتی بعضی از کشورها گزارش کرده اند که بیماری را ریشه کن نموده اند (اسکاتلند و ایرلند )

عامل بیماری

سالمونلا پولوروم عامل بیماری بوده که باکتری گرم منفی و غیر متحرک می باشد .این باکتری قندهای گلوکز و مانیتول را تخمیر کرده اسید و گاز تولید می نماید در حالیکه قندهای لاکتوز، دولسیتول و مالتوز را تخمیر نمی نماید .

ترکیبات پادگنی این باکتری از چند جزء تشکیل شده است(12₃ و 12₂ و 12₁ و 9) که در تمام سویه ها یکسان نبوده و میزان 12₂ آن متغیر است و از روی آن سویه های مختلف تمیز داده می شوند .بخاطر اینکه فرمول پادگنی سالمونلا پولوروم و سالمونلا گالیناروم یکی می باشد تمایز این باکتری بوسیله آزمایشهای سرمی میسر نیست و باید از روشهای بیوشیمیائی استفاده نمود .

سالمونلا گالیناروم قند مالتوز و دولسیتول را تخمیر می نماید .

این باکتری در برابر خشکی، سرما و مواد ضد عفونی کننده مقاونت نسبی دارد .باکتری در زمستان حدود 148-128 روز در خاک زنده مانده است .

طرز انتقال و واگیری

منبع عادی آلودگی در ماشین جوجه کشی تخمهای آلوده حاصله از مرغان ناقل است که معمولاً بیشتر باکتری را در زرده دارا می باشند.

اگر چه قدرت زایندگی این تخمها پائین است ولی حتی یک یا دو جوجه آلوده برای واگیری شدید در یک ماشین جوجه کشی کافی می باشد .

کرکهای جوجه های مبتلا به مقدار زیاد با باکتری آلوده بوده که پس از خشک شدن بسرعت در تمام محوطه ها پخش می گردند و باعث عفونت ریه جوجه های دیگر که اغلب شدید می باشد می گردند .

بسیاری از این جوجه های آلوده عامل بیماری را از راه مدفوع دفع می کنند و باعث آلودگی آب و غذا و محوطه نگهداری و در نتیجه انتشار آلودگی درجوجه های دیگر بوسیله بلع مواد آلوده می گردند .

در مواقع واگیری شدید انتشار غیر مستقیم بیماری بخصوص با وسائل، لباسها، ظروف، اشخاص تعیین کننده جنس جوجه، بستر و جعبه های جوجه نیز اتفاق می افتد .مگس نیز در انتقال بیماری موثرمی باشد . جوجه های باقی مانده پس ازواگیری بیماری اغلب بصورت ناقل در می آیند .در چنین جوجه هایی عفونت اغلب در تخمدان ثابت شده و تولید تخم مرغ این جوجه ها در مراحل تخمگذاری کاهش یافته و تعدادی از تخمهای گذاشته شده حاوی باکتری در زرده می باشند .بعلت اینکه مدفوع این مرغها نیز حاوی باکتری می باشد بنابراین بطور مرتب بعنوان منبع الودگی با آلوده کردن غذا و آب باعث انتشار بیماری در باقی گله می گردند .

ضمناً انتقال عفونت توسط دست، لباس کارگران، ظروف، بستر و پرندگان وحشی نیز بطور غیر مستقیم انجام می شود .سالمونلا پولوروم در بستر های قدیمی تا 3 هفته و در بستر تازه 11 هفته می تواند باقی مانده و باعث انتشار غیر مستقیم باکتری گردد (17)

خوراندن تخم مرغهای بدون نطفه ماشین جوجه کشی و تخم مرغهائی که جنین در آنها تلف شده است به مرغان بالغ باعث بیماری شدید با تلفات حدود 20-10 درصد می گردد .

سالمونلا پولوروم که دارای حدت زیاد برای میزبان اصلیش یعنی ماکیان می باشد در بوقلمون نیز به میزان کمتر بیماری زا بوده و بنظر می رسد که بیماری زائی آن برای گونه های دیگر محدود باشد .این باکتری از اردک، مرغ شاخدار، قرقاول، کبوتر و قناری و از پستانداران چون خرگوش، موش، خوکچه هندی، سگ، گربه، خوک و انسان گاهگاهی جدا شده است .

حساسیت نژادهای مختلف ماکیان نیز در برابر این بیماری متفاوت است .نژادهای سبک بخصوص لگهورن مقاومت بیشتری از نژادهای سنگین دارند .ماده ها از نرها حساستر می باشند که شاید بعلت وجود تخمدان درماده ها که موضع جایگیزی باکتری است باشد .

 
نشانی های کلنیکی

بیماری پولوروم اصولاً بیماری جوجه های جوان است که در آنها علائم ظاهری برای تشخیص کافی نیست .دوره  نهفته بیماری بین 7-5 روز و تلفات از صفر تا 100 درصد است که معمولاً بین ششمین تا دهمین روز تولد به حداکثر می رسد .در بسیاری از واگیریها ممکن است جوجه ها بدون نشان دادن هیچگونه علامتی تلف شوند ولی ممکن است علائم بی اشتهائی، افزایش تشنگی، جمع شدن جوجه ها بدور هم در مناطق گرم، نفس نفس زدن، پژمردگی، ژولدگی پرها، اسهال سفید وجود داشته باشد .گاهی علائم عصبی که جوجه ها به پشت غلطیده یادچار عدم تعادل می باشند دیده می شود .

مخرج بعضی از جوجه ها با ماده چسبناک متمایل به سفید یا قهوه ای متمایل به سبز پوشیده است .بهبود یافتگان اغلب کم رشد و رشد پرها نیز در آنها ناقص است .واگیری تورم مفاصل با این سالمونلا در جوجه های حدود 5 هفته نیز مشاهده شده است .(12 و 11)

بالغین آلوده با سالمونلا پولورم بندرت علامتی را نشان می دهند .

گاهی کم شدن اشتهاء، بیحالی و افسردگی، بیرنگی تاج و کمی اسهال وجود دارد .

جراحات کالبد شکافی

1 – جوجه ها :

جراحات در طیوری که از بیماری تلف شده اند بر حسب سن پرنده و حدت باکتری و راه عفونت متغیراست .در جوجه هائی که در عرض چند روز اول تلف می شوند، کبد بزرگ شده رنگ زرد معمولی آن بوسیله خونریزی رگه دار می گردد .طحال نیز بزرگ و پر خون است در فرمهای تحت حاد زرده جذب نشده و بصورت لخته پنیر متمایل به سفید در می آید .نقاط نکروز در کبد و طحال و ریه دیده می شود . عضله قلب و گاهی عضلات سنگدان دچار استحاله می گردند .

کلیه ها بزرگ و پرخون، حالب ها منبسط شده و از اورات پر و گاهی روده های کور از مواد پنیری که ممکن است خونی باشد پر است .در جوجه های بزرگتر آبسه هائی در روی عضله قلب که گاهی همراه با تورم پرده قلب است مهمترین نشانی تشخیص است .

آزمایش بافت شناسی کبد پرخونی کبد، خونریزی و نقاط نکروزه که در اطراف آن لکوسیتها جمع شده اند و جراحات ابتدائی ریه شامل پرخونی حاد که بدنبال آن نفوذ سلولی و نکروزه است نشان می دهد .

2- بالغین

جراحات در مرغان ناقل مزمن معمولاً در تخمدان است .تخمهای انفرادی کیستی شده در حالیکه بقیه زردها تغییر شکل داده و اغلب آویزان با دیوار کلفت شده و محتوی ماده شبیه چرمی یا پنیری درآمده می باشند .گاهی علائم تورم پرده صفاق همراه با چسبندگی احشاء دیده می شود .وجود تورم پرده قلب (پریکاردیت) نیز متداول است .در خروس ها تحلیل بیضه و وجود آبسه های کوچک فراوان در بافت پوششی آن ممکن است دیده شود .

جراحات حاصله از شکل حاد بیماری در مرغان بالغ تلف شده، بزرگ شدن کبد با رنگ زرد و متمایل به سبز و نقاط کوچک نکروزه در طحال و پانکراس وبزرگ شدن قلب است .کلیه ممکن است بزرگ و استحاله یافته باشد .ترشحات فیبرینی روی احشاء محوطه شکم گاهی مشاهده می شود .

تشخیص

تشخیص نهائی براساس مشاهده جراحات، جداکردن باکتری و بررسی خواص بیوشیمیائی و آزمایش آگلوتیناسیون با سرم گروهD می باشد.در جوجه ها کشت از کبد و خون قلب بهترین نتیجه را می دهد و می توان سالمونلا پولوروم را بطور خالص ازآنها جدا نمود .همچنین می توان از طحال، کلیه ها و کیسه زرده و ریه نیز برای کشت استفاده نمود .در طیور بالغ مبتلا به شکل مزمن سالمونلا پولورم غالباً از تخمدان و همچنین از کبد، طحال کلیه ها و مغز استخوان جدا می شود ولی در اشکال حاد سالمونلا پولوروم را می توان از هر اندامی جدا نمود .این باکتری گلوکز، مانیتول را تخمیر کرده و SH2 تولید می نماید .در حالیکه لاکتوز، سوکروز، دولسیتول و مالتوز را تخمیرنکرده متحرک نبوده، اندل منفی و اوره را تجزیه نمی کند .

برای خرگوش بیماریزا بوده و برای موش بزرگ و کبوتر بیماریزا نیست .تشخیص عفونت در پرنده زنده براساس تعیین پادتن در سرم آنهاست .این پادتن از 10-3 روز بعد از عفونت در بدن ظاهر شده و بعداً در تمام دوره عفونت با میزان های مختلف باقی می ماند .تعیین آن بوسیله آزمایش آگلوتیناسیون در لوله یا آزمایش سریع خون در روی لام انجام می شود .

آزمایش سریع خون متداول تر است زیرا که دارای محاسنی می باشد .برای مثال اقتصادی بودن و سرعت آزمایش، تعیین سریع واکنش نشان دهندگان در موقع آزمایش و اجتناب از هدر رفتن سرم در اثر همولیز، شکسته شدن لوله و غیره .روش این آزمایش بطور مختصر بدین ترتیب است که یک قطره خون ازورید بالی گرفته و با یک قطره آنتی ژل سالمونلا پولوروم استاندارد شده که با رنگ متیل ویوله رنگی شده بر روی یک لام تمیز مخلوط می کنند و سپس آنرا تا حدود 20 درجه سانتی گراد گرم می نمایند .

نتیجه را پس ازیک دقیقه مطالعه می کنند .واکنش مثبت با جمع شدن آنتی ژن و زمینه صاف مشخص می گردد که بعد از یک دقیقه تولید می گردد .

اگر این مدت دو دقیقه طول بکشد نتیجه مشکوک و بعد از آن منفی است در موارد مشکوک باید به جدا کردن باکتری از اندامها اقدام نمود .برای این منظور ازتخمدان، کبد قلب روی محیط آگار سبزدرخشان (Brilliant Green Ager . B .G) یا ماک کانکی کشت می دهند برای جدا کردن باکتری از مدفوع، ابتدا آنرا روی محیط غنی کننده مثل تتراتیونات یا سلنیت F کشت داده و سپس روی B.G تجدید کشت می نمایند .

مبارزه با بیماری

مبارزه با بیماری براساس مشخص کردن پرندگان مبتلا در گله مادر بوسیله آزمایش آگلوتیناسیون و اخراج آنها از گله می باشد .

در صورت مشاهده آلودگی در گله باید بفواصل 4-3 هفته آزمایش تکرار شود تا اینکه هیچگونه مورد مثبتی در دو آزمایش پی در پی مشاهده نشود .از مواد غذائی آلوده و تخمهای بدون نطفه مشکوک برای تغذیه نباید استفاده شود .تمام گله ها باید سالی یکبار آزمایش گردند .مرغان جدید را به مدت کافی بطور مجزا نگهداری کرده و پس از اینکه در آزمایش میکروبی هیچگونه سالمونلائی از آنها جدا نشده و در آزمایش آگلوتیناسیون منفی بودند وارد گله گردند .مرغدان آلوده با محلول 3 درصد کرزول و وسائل آلوده با محلول 4 درصد سود یا 5 درصد هیپوکلریت ضد عفونی شوند .

از تخمهای حاصله از گله های عاری از بیماری برای تهیه واکسن های زنده طیور استفاده شود.ازورود پرندگان وحشی، موش، حشرات و حیوانات دیگر مثل سگ درمرغداری جلوگیری شود .انسان نیز میتواند با کفش و لباس و وسائل مرغداری باکتری را وارد مرغداری سازد که باید در این موارد نیز دقت کافی بعمل آید .به مجرد مشاهده بیماری در جوجه ها باید آنها را کشته و همراه با بستر و مواد غذائی آلوده سوزانده و یا دفن نمود و سپس تمام جایگاه و وسائل را تمیزکرده و ضد عفونی نمایند و برای پرورش جدید جوجه های حاصله از گله های مادر عاری از بیماری تهیه کرده و در محیط تمیز و غیر آلوده پرورش دهند .

برای کنترل بیماری در ماشین جوجه کشی باید در نظر گرفته شود که آلودگی ممکن است بوسیله تخمهای آلوده که محتوی باکتری در زرده می باشند و یا آلودگی پوسته از راه آلوده شدن با مدفوع محتوی باکتری وارد ماشین جوجه کشی گردد بنابراین باید از استفاده از تخم مرغهای کثیف و یا تخم مرغهای حاصله از گله های مشکوک برای جوجه کشی خودداری شود .

درمان

هیچ دارو و یا ترکیبی از داروها پیدا نشده اند که کاملاً گله ای را از عفونت پاک کنند و فقط مقداری از میزان تلفات کاسته اند .برای این منظور از فورازولیدون به نسبت 04/0 درصد غذا بمدت 14-10 روز، کلرآمفنیکل 5/0 درصد در غذا و کلرتتراسیکلین به نسبت 200 میلی گرم در هر کیلو غذا می توان استفاده کرد .

2- تیفوئید مرغان

تیفوئید مرغان یک بیماری عفونی ماکیان است که اغلب به شکل حاد ظاهر می شود ولی اشکال تحت حاد و مزمن آن نیز مشاهده شده است .

میزان تلفات ممکن است زیاد باشد .این بیماری بیشتر در مرغان بالغ است و کمتر در جوجه ها ولی عفونتهای حاصله از تخم آلوده ایجاد بیماری در جوجه های جوان شبیه آنچه که در بیماری پولوروم می باشد نموده است .

باکتری برای بوقلمون، مرغ شاخدار، جوجه اردک، بلدرچین، قرقاول و کبوتر بیماری زاست .در ایران بنظرمی رسد که میزان آلودگی در مرغان بومی که بصورت آزاد زندگی میکنند بیشتر از آلودگی در مرغداریهای صنعتی است ولی مشاهدات چند ساله اخیر درمانگاه طیور دانشکده دامپزشکی تهران نشانگر افزایش آلودگی در جوجه های مرغداریهای صنعتی نیز می باشد .

عامل بیماری

سالمونلا گالیناروم که از نظر سرولوژیکی غیر قابل تشخیص از سالمونلا پولوروم میباشد و فقط از نظر خواص بیوشیمیائی تمیزداده می شود عامل این بیماری است .این باکتری نیز غیر متحرک بوده، مالتوزو دولسیتول را تخمیر کرده، گلوکز و مانیتول را بدون ایجاد گاز تخمیر می نماید .آزمایشات زیر در تشخیص این دوباکتری کمک می نماید .

سالمونلا پولوروم بسرعت باعث دکر بوکسیلاسیون محیط اورنیتین دکر بوکسیلاز می گردد .در حالیکه سالمونلا گالیناروم حتی بعد از هفت روز این عمل را انجام نمی دهد .سالمونلا گالیناروم در محیط کریستنسن سیترات که دارای ازت آلی و بدون معروف Sh₂ است رشد می کند ولی سالمونلا پولوروم رشد نمی نماید .محیط سیستین ژلاتین رشدسالمونلا گالیناروم را تقویت می کند ولی تأثیری روی سالمونلا پولورم ندارد .مقاومت این باکتری شبیه آنچه است که درمورد بقیه سالمونلاها می باشدو بطور کلی در محیط های خشک بهتر از محیطهای مرطوب باقی می ماند. باکتری 6-5هفته در مدفوع حدود 4ماه در آبهای راکد و 8-7 ماه در مواد غذایی زنده می ماند .

طرز انتقال و واگیری

عادی ترین راه آلودگی از راه دستگاه گوارش وبلع مواد آلوده است .همچنین نشان داده شده که باکتری از بافت ملتحمه چشم نیز وارد می شود .ناقلین ومبتلایان عامل بیماری را در محیط خود از راه مدفوع دفع کرده و از راه آلوده کردن آب و غذا و بستر علاوه بر آلوده کردن اطرافیان گاهی نیز از راه تخم جوجه های آلوده تولید می کنند .کارگران مرغداری، پخش کنندگان غذا، خریداران مرغ و بازدیدکنندگان در صورت عدم دقت کافی باعث انتقال عفونت از محلی به محل دیگر می شوند مگر اینکه لباس و کفش و دستها را ضد عفونی کنند .

کیسه های غذا، جعبه های حمل مرغ نیز در انتقال بیماری با اهمیت می باشند .مگس، پرندگان وحشی و حیوانات نیز از وسائل مکانیکی انتقال باکتری می باشند بخصوص اگر که در روی احشاء یا لاشه پرندگان مبتلای تلف شده تغذیه کرده باشند .

دوره بیماری در گله های مختلف متفاوتست :

در بعضی گله ها تلفات زیاد و ناگهانی بوجود می آید در حالیکه در بعضی گله های دیگر شرایط ظاهری گله تغییر نکرده و فقط تلفات تک تک مشاهده می شود .بسیاری از پرندگان بهبود یافته بصورت ناقل مزمن درآمده و عامل بیماری را بطور متناوب از مدفوع دفع می نمایند .نگهداری چنین پرندگان ناقل مزمن بعنوان پرنده سالم گاهی باعث واگیری های شدید و ناگهانی در گله گردیده اند .شرایط جوی نامساعد و عدم رعایت مقررات بهداشتی ازعوامل تشدید کننده می باشند .بنظر می رسد که بعضی مواد غذائی مثل پودرماهی حاوی موادیست که حساسیت طیور را به این باکتری زیاد کرده در حالیکه بعضی دیگر مثل پودر گوشت شامل موادی هستند که مقاومت به باکتری را زیاد می کنند (14) ظاهراً مرغان سالمی که در مناطق آلوده که بیماری بصورت انفرادی است نگهداری می شوند مقاومت بیشتری از آنهائی که در مناطق عاری از بیماری نگهداری میشوند دارا می باشند .

نشانی های کلینیکی

معمولاً بیماری مرغان بالغ را مبتلا می سازد ولی شدت بیماری بیشتر در سنین یک تا پنج ماهگی است . وره نهفته بیماری 6-4 روز است در واگیریهای شدید تلفات گاهی تا 50 درصد یا بیشتر رسیده و مرگ بدون ظاهر شدن علامتی سریعاً فرا می رسد .ولی معمولاً علائم بی اشتهائی، افزایش تشنگی، تب، بی حالی، اسهال متمایل به سبز و قرمز، تیره شدن تاج و ریش دیده می شود .در حالات مزمن تلفات کم و گهگاه مرگ و میر مشاهده می شود .تاج و ریش رنگ پریده و گاهی ایجاد تورم مفاصل (5) و تورم پرده قلب نیز می نماید .

جراحات کالبد گشائی

کبد بزرگ، پرخون، نرم و برنگ قرمز تیره یا برنزه درآمده که این علائم از ثابت ترین جراحاتی است که مشاهده می شود .کیسه صفرا منبسط شده، نقاط نکروزه سفید کوچک در سرتاسر بافت کبد و گاهی عضله قلب مشاهده می شود .طحال بزرگ و اغلب نقاط متعدد نکروزه را دارا می باشد .تورم نزله ای مخاط روده گاهی همراه با خونریزی است .

تشخیص

تشخیص قطعی بر اساس جدا کردن و مشخص کردن سالمونلاگالیناروم است.این باکتری به آسانی ازکبد و طحال و مغز استخوان جدا می شود .آزمایش آگلوتیناسیون برای مشخص کردن بیماران و ناقلین بکار برده می شود .ازآنتی ژن سالمونلاپوروم برای آزمایش آگلوتیناسیون سریع با خون نیز می توان استفاده کرد .بیماری را باید از وبای طیور که شدید تر است متمایز ساخت .خرگوش درمقابل پاستورلامولتوسید حساس و در برابر سالمونلاگالیناروم مقاوم است همچنین تشخیص بیماری از بیماری نیوکاسل و مونوسیتوز لازم است.

مبارزه با بیماری

تجربیات نشان داده است که برای از بین بردن منبع عفونت کشتار دسته جمعی باقی ماندگان از یک واگیری و سپس تمیز کردن و ضد عفونی نمودن جایگاه و تمام وسائل لازم است .بطورکلی اصول مبارزه با بیماری همانهائی است که در مورد بیماری پولوروم ذکر شد .

تولید ایمنیت قطعی در مرغان بالغ بوسیله مایه کوبی با کشت زنده و یا مرده سالمونلاگالیناروم در بسیاری از کشورها بکار رفته وگاهی نتایج جالبی نیز گزارش شده ولی بطور کلی مورد استقبال قرار نگرفته است زیرا که مایه های کشته ایجاد ایمنیت قوی و با دوام نمی نمایند و مایه های زنده با وجودیکه در بعضی کشورها باعث ایجاد ایمنیت قوی و با دوامی گشته ولی باعث افزایش تعداد طیور آلوده مزمن نیز گشته است .

درمان

فوراولیدون به نسبت 04/0 درصد برای 10 روز باعث قطع آلودگی و توقف دفع سالمونلا از مدفوع است ولی مقاومت به این دارو نیز مشاهده شده است (1) کلرتتراسیکلین نیز در قطع تلفات موثر بوده است .

3 – پاراتیفوئید مرغان

امروزه دانسته شده است که عملاً تمام گونه های پرندگان اهلی نسبت به تعداد زیادی از سروتیپهای مختلف سالمونلاها حساسند .

واگیریهائی بین جوجه مرغ و بوقلمون در اثر سالمونلاهائی غیر از سالمونلاپولوروم و سالمونلاگلیناروم باعث سپتی سمی بشکل حاد و اغلب کشنده گردیده است که حتی در جوجه های جوان غیر قابل تمیز از بیماری پولوروم است ولی برخلاف پولوروم زنده ماندگان در عرض چند ماه از عامل عفونی کاملاً خود را پاک می سازند .

طیور بالغ آلوده بندرت علامتی را نشان می دهند .آلودگی زمین، غذا و آب با مدفوع آلوده باعث انتشار عفونت می گردد .

عامل بیماری

گونه های مختلف سالمونلا در منشاء بیماری قرار دارند .در ایران در طی سالهای (54-52) سالمونلا تیفی موریوم، هاوانا، بلاک لی، هیدلبرگ، سنت پول و تامپسون از ماکیان جدا شده اند (4) و واگیری با سالمونلا تیفی موریوم از موارد دیگر بیشتر بوده است .تمامی این واگیرها در سنین کمتر از یکماه بوده و بیشتر طیور مبتلا به عدم جذب زرده بوده اند.در اردک و غازسالمونلاتیفی موریوم نیز ازانواع متداول است و این سالمونلا بکرات از کبوتر و قناری دردرمانگاه طیور دانشکده دامپزشکی تهران جدا شده است .

طرز انتقال وواگیری

آلودگی زمین، غذا، آب با مدفوع آلوده باعث انتشار عفونت می گردد .پوسته تخم مرغ حاصله از مرغان ناقل بعلت آلودگی با مدفوع آلوده به سالمونلا شده که می تواند در ماشین جوجه کشی این آلودگی از پوسته عبور کرده و به داخل زرده برسد .انتقال آلودگی از راه تخمدان درماکیان بر خلاف بیماری پورلورم زیاد نیست ولی مشاهداتی دال بر انتقال سالمونلا تیفی موریوم، آنتریتیدیس، هیدلبرگ و منستون از راه تخمدان وجود دارد (15) .

انتقال سالمونلا تیفی موریوم از راه تخمدان دراردک و غاز بسیار عادی است .انسان و حیوانات دیگر بخصوص موش و مارمولک (8) ممکن است ناقل سالمونلاها بخصوص سالمونلاتیفی موریوم باشند و بتناوب این سالمونلا را با مدفوع دفع کرده و بنابراین بعنوان یک منبع آلودگی عمل نمایند.

آلودگی بیشتر از راه تهیه غذاهای آلوده با پودر ماهی یا پود استخوان منتشر می شود .

اخیراً نشان داده شده است که پودر ماهی بخصوص بطور شدیدی با سالمونلا آلوده بوده و منشاء واگیری قرار داشته است.

نشانی های کلینیکی

در جوجه ها تلفات به 20-10 درصد و گاهی 80 درصد می رسد که بستگی به عوامل محیطی، نوع سویه بیماریزا و وجود بیماری های دیگر دارد .علائم شبیه به بیماری پلوروم با اسهال آبکی سفید، چسبندگی مقعد و جمع شدن جوجه ها در یک نقطه می باشد .در مرغان بالغ به ندرت علامتی مشاهده می شود و فقط گاهی اسهال موجود است .کوری چشم در گله 4-3 هفته متعاقب ابتلاء به سالمونلا تیفی موریوم مشاهده شده است .(10)

در سال1358 یک نمونه ازاین حالت نیزدر درمانگاه طیور دانشکده دامپزشکی مشاهده شده است اگر این بیماری همراه بیماریهای دیگر بخصوص بیماری های دستگاه گوارش مثل کوکسیدیوزها مونیلیاز باشد شدیدتر است .

تصویر 1 - بی حالی و ضعف در جوجه های مبتلا به پاراتیفوئید


تصویر2- اسهال وکم آبی در روده ها

جراحات کالبد شکافی

در جوجه ها عدم جذب زرده، کبد زرد رنگ همراه با نقاط خونریزی و در مرغان بالغ گاهی تورم روده مشاهده می شود .

تصویر 3- چرک پنیری در داخل روده ها



تصویر 4 - کانون های نکروتیک در کبد


تصویر5- احتقال وخونریزی زیر کپسول کبدی



تصویر 6- خونریزی تحت جلدی در عضلات

تشخیص

برای تشخیص باید نمونه های مرضی را کشت داده و اقدام به مجزا ساختن باکتری نمود .

در جوجه ها کشت از کبد و کیسه زرده و در مرغان بزرگتر کشت کیسه فابریسیوس (13) روده کور و فولکولهای لنفاوی در محل دوشاخه شدن روده کور (7) بعلت ساکن شدن باکتری در آنها بهترین نتیجه را می دهد .تشخیص آلودگی در مرغان زنده یک گله بالغ نیز با کشت بسترعملی بوده و همچنین آزمایش هماگلوتیناسیون(3) در تشخیص آلودگی با سالمونلاتیفی موریوم بسیار مفید بوده است .

کنترل و پیشگیری

اقدامات بهداشتی در سطح گله و ماشین جوجه کشی مهمترین عوامل کنترل و پیشگیری پاراتیفوئید می باشد .

از تخم مرغ گله هائی که در زمان جوجگی به بیماری مبتلا بوده اند و احتمالاً بصورت ناقل در آمده اند نباید استفاده کرد .آزمایش هماگلوتیناسیون پرندگان ناقل را مشخص می کند .تخم مرغ های تمیز و غیر آلوده به مدفوع را بلافاصله (تاحدود 2 ساعت بعد از گذاشته شدن) با بخار فرمل ضد عفونی کرده وسپس درمحلهای خنک تا قبل از قرار دادن در ماشین جوجه کشی نگهداری نمایند .ضد عفونی کردن تخم مرغها با بخار فرمل بسیار موثر است .زیرا قبل از اینکه فرصت ورود به باکتری به داخل تخم مرغ از راه پوسته داده شود نابود می گردد .پس از ورود باکتری به داخل تخم دیگر نمیتوان آنرا از بین برد .ضد عفونی کردن تخم مرغ با بخارفرمل بلافاصله پس از قرار دادن درماشین جوجه کشی مناسب نیست زیرا جنین بخصوص در 24 تا 96 ساعت اولیه تشکیل نسبت به آسیب دیدگی با این گاز بسیار حساس است .

جوجه های جوان را باید از منبع آلودگی دور نگه داشته و مطمئن شد که با کفش، لباس و یا دست، آلودگی از محلهای دیگر به مرغداران وارد نشود .از مصرف غذا و آب آلوده خودداری شده و موش و حشرات را از بین برده و گله را مرتب آزمایش سرمی نمود .

در صورت آلودگی گله، کلیه طیور را از بین برده و محل را با آهک که از هم پراکندگی ذرات جلوگیری کرده و هم اثر ضد عفونی کنندگی روی باکتری دارد مرطوب نموده وسپس مرغدان را خالی کرده و بستر را سوزانیده و محیط را کاملاً ضد عفونی نمود .

در سالیان اخیر مطالعاتی با استفاده از فلور طبیعی روده مرغان بالغ در جوجه ها برای پیشگیری از آلودگی به سالمونلا ها بعمل آمده و نتایج نسبی نیز در برداشته است ولی هنوز احتیاج به مطالعات بیشتری در این راه می باشد .

درمان

برای درمان از سولفانامیدها، فورازولیدون و آنتی بیوتیک ها میتوان استفاده نمود .آنتی بیوتیکها اثر کمتری داشته ولی کلرآمفنیکل اثر خوبی دارد .اکسی تتراسیکلین به میزان 100 قسمت در میلیون در آب و یا 250 قسمت در میلیون در غذا موثر بوده است ولی بطور کلی از مصرف آنتی بیوتیکها بخصوص کلرآمفنیکل که داروی انتخابی درمان عفونتهای سالمونلائی انسان می باشد نباید بطور دائم استفاده کرد .

درمطالعه انجام شده در درمانگاه طیور بر روی حساسیت 28 نمونه سالمونلا به داروهای مختلف بهترین نتایج از کلرآمفنیکل فورادانتین، تریمتوپریم و سولفادیازین و تا اندازه تتراسیکلین و نئومایسین بدست آمده است (2)

بطورکلی درمان پاراتیفوئید در گله هائی که در سنین کم می باشند باید محدود به گله هائی باشد که برای گوشت پرورش داده می شوند چونکه این گله ها ممکن است بصورت ناقل درآمده وارزش استفاده برای جوجه کشی را نداشته باشند .

ازباکترین میکروبی، باکتری تخفیف حدت یافته و یا کشته درایمنیت طیور بطور تجربی و بندرت در مرغداری استفاده شده (9) ولی هیچگاه در عمل از آنها بطور جدی استفاده نشده است .

جنبه های بهداشتی عفونتهای سالمونلائی برای انسان

بعلت فراوانی و همه جائی بودن سالمونلاها و عدم میزبان اختصاصی برای آنها و این حقیقت که تمام گونه ها برای انسان بیماری زا می باشند خطر آلودگی انسان از تماس مستقیم و غیر مستقیم با حیوانات تأکید می گردد، پیشگیری و برطرف کردن سالمونلوز در انسان به مقدار زیاد بر اساس کنترل و پیشگیری عفونت در حیوانات است . بیماری در حیوانات با علائم عفونت روده ای که تحت بعضی شرایط تبدیل به عفونت خونی می شود دیده می شود، تناوب پخش باکتری از مدفوع حیوانات که بظاهرسالم می باشند باعث انتشار آلودگی در محیط و انتشار زیاد وقوع بیماری و در نتیجه افزایش مشکلات در کنترل آلودگی است .خطر آلودگی برای انسان بیشتر برای کسانی است که بطور مستقیم با حیوان سر و کار دارند مثل مرغداران، کشاورزان، دامپزشکان و کارگران مزارع .

علاوه بر اینها آلودگی از مصرف گوشت و شیر دامها و تماس موادغذائی با مدفوع جوندگان بخصوص موش که اغلب حاوی سالمونلا تیفی موریوم بوده است در منشاء بسیاری از واگیریهای انسان قرار داشته اند . مصرف گوشت و تخم مرغ طیور که بعنوان بزرگترین منبع سالمونلاها شناخته شده اند در منشاء بسیاری از مسمومیت های غذائی انسان قرارداشته اند لاشه طیور اغلب در مواقع آماده شدن برای طبخ بعلت آلوده شدن با محتویات روده آلوده به سالمونلا می گردند .از تخم مرغ نیز سالمونلا تیفی موریوم و پولوروم و از تخم اردک سالمونلاتیفی موریوم جدا شده است .هرچند که میزان آلودگی در تخم مرغ کم است ولی این نوع آلودگی از دشوارترین منبع آلودگی قابل کنترل در انسان می باشد. محصولات حاصل از تخم مرغ مثل پودر تخم مرغ گاهی شدیداً آلوده بوده و باعث بسیاری از واگیریهای انسان شده است .