انتخاب صحیح مکان مرغداری گوشتی

انتخاب صحیح مکان مرغداری گوشتی

و نکات مهم در احداث ساختمان آن

 

انتخاب مکان مناسب برای احداث مرغداری، زیربنای رعایت اصول مدیریتی و بهداشتی در یک واحد پرورشی می­باشد ، چراکه اگر مکان یابی مرغداری به درستی انجام نشود ، نوردهی مناسب و تهویه صحیح و مهار عوامل بیماری­زای محیطی، مقدور نخواهد بود . از سوی دیگر، بخش بزرگی از هزینه های ثابت یک مرغداری، مربوط به ساختمان آن است و ساختمان واحد پرورشی، پس از احداث ، چه بسا به مدت ده­ها سال مورد استفاده قرار می­گیرد و برای همین، اگر در انتخاب محل، دقت کافی به عمل نیاید، آثار زیان­بار این بی دقتی، سال­های سال ، گریبان­گیر مرغدار و پرورش دهنده خواهد شد. در این زمینه بایستی شرایط جغرافیایی و آب و هوایی، روش و طریقه پرورش و مصالح و امکانات موجود، مد نظر قرار گیرد . دانستن جهت وزش بادهای موسمی و دائمی ، حداقل و حداکثر دما در زمستان و تابستان و توجه به جهات چهارگانه جغرافیایی ، در تصمیم گیری درست برای احداث مرغداری ، نقش مهم و مؤثری دارند.

اگر مرغداری در جایی ساخته می­شود که میانگین سالانه دما در آن ، بالاست و به عبارت دیگر ، منطقه ای گرمسیر است ، باید مصالح و تیپ ساختمان برای مهار گرما انتخاب شود و اگر جایی که مرغداری در آن احداث میگردد ، منطقه ای سردسیر است ، بایستی منظور اصلی معماری ساختمان مرغداری ، مهار سرما باشد و برای گرم نگه داشتن مرغداری ، تدابیر لازم اتخاذ گردد .

باید طول سالن های مرغداری ، عمود بر جهت بادهای موسمی بنا شود ، در این صورت ، باد بر پشت ساختمان میخورد و تهویه سالن در تابستان ، آسانتر انجام می شود . عدم رعایت این نکته ، سبب میشود که تهویه بخوبی صورت نگیرد و وزش بادهای موسمی سبب انتقال عوامل بیماریزا از یک مرغداری به مرغداری دیگر شود و علاوه بر آن ، بوی نامطبوع واحد پرورشی بسوی منطقه مسکونی سوق داده شود و موجب سلب آسایش اهالی اطراف مرغداری و بروز مشکلات بهداشتی برای آنها گردد .

زمین محل احداث مرغداری نباید پست و رطوبت گیر باشد و همچنین از انتخاب دره و مکان های سیل گیر بایستی اجتناب نمود . اگر آب و هوای منطقه زیاد گرم نباشد ، بهتر است محوطه مرغداری بدون درخت باشد ، زیرا در اینصورت باد بهتر میوزد و تهویه طبیعی به نحو کامل انجام میشود . در مناطق گرمسیر و بادگیر ، میتوان زمین درختکاری شده را برای ساخت مرغداری برگزید که در اینصورت ، باید درختان بلند و در ضلع جنوبی ساختمان قرار گرفته باشند و شاخ و برگ بخشهای پایینی درختان ، کوتاه شود تا جلوی پنجره ها را نگیرند و مانع تهویه و نوردهی طبیعی نگردند .

بهتر است مرغداری در موقعیتی بنا شود که دسترسی به جاده آسان باشد و آوردن جوجه یکروزه ، دان و دارو و همچنین حمل مرغ به کشتارگاه و آمد و شد کارکنان به مرغداری به راحتی صورت پذیرد . از طرفی ، نزدیکی زیاد مرغداری به منطقه مسکونی و جاده های پر رفت و آمد نیز درست نیست ، زیرا ارزش مکانی زمین در چنین مناطقی زیاد است و هزینه های اولیه ساخت مرغداری را افزایش می دهد و نیز توسعه آتی شهر یا جاده برای کار مرغداری ایجاد مزاحمت می کند و از همه مهمتر اینکه موجب وارد آمدن تنش به طیور می گردد و احتمال شیوع بیماری را بواسطه تردد زیاد ، افزایش می دهد .

نکته مهم دیگر در انتخاب مکان مناسب برای مرغداری ، رعایت فاصله مناسب از مرغداری مجاور میباشد . به منظور پیشگیری از انتقال برخی عوامل بیماری­زا ، به خصوص آن­ها که از طریق هوا انتقال پیدا می کنند ، باید فاصله دو مرغداری ، حداقل پانصد متر باشد . همچنین بهتر است مرغداری گوشتی و تخمگذار ، فاصله بیشتری داشته باشند ، چون بعضی از عوامل بیماریزا از مرغ­های تخمگذار به گوشتی منتقل میشوند . برای اینکه نور کافی به داخل سالن ها برسد و عوامل بیماریزا از یک سالن به دیگری انتقال نیابد ، توصیه شده است که حداقل فاصله دو سالن در یک مرغداری ، 250 متر منظور شود .

مساحت یک سالن نیز بستگی به تعداد جوجه ها دارد . معمولاً برای هر ده قطعه جوجه گوشتی ، یک متر مربع در نظر می گیرند ، به این ترتیب ، یک سالن ده هزار قطعه ای ، مساحتی در حدود یکهزار متر مربع دارد . همچنین تراکم جوجه ها در واحد سطح ، بستگی به سن آنها دارد . توصیه شده است که بیست جوجه یکروزه تا شش هفته در یک متر مربع نگهداری شوند و در سن بالاتر از شش هفتگی ، ده جوجه در یک متر مربع پرورش یابند . البته در شرایط خاص ، مانند بیماری ، دمای بالا و نقص تهویه ، تراکم جوجه ها در واحد سطح را کاهش میدهند و به اصطلاح ، جاگشایی می نمایند .

به جرأت میتوان گفت پرورش طیور ، متراکم ترین نوع پرورش دامهای اهلی میباشد و به همین جهت ، مسائل مربوط به رفاه و آسایش طیور و نکات مدیریتی و بهداشتی بایستی در ساختمان مرغداری مد نظر قرار بگیرد . بر اساس قوانین حمایت از حقوق حیوانات که تصمیمات اتحادیه اروپایی را تحت تأثیر قرار میدهد ، پیش بینی میشود که نگهداری طیور در قفس ، در آینده نزدیک ، ممنوع اعلام گردد . البته در کشور ما از سیستم تمام پر ـ تمام خالی برای پرورش جوجه های گوشتی استفاده میشود و فارغ از مسائل حمایت از حقوق جانوران ، بدلیل آسانی و کم هزینه بودن نگهداری طیور بر روی بستر ، سالهاست که استفاده از قفس برای پرورش طیور گوشتی اجرا نمی­شود .

در سیستم تمام پر ـ تمام خالی ، جوجه های یکروزه همزمان به سالن مرغداری آورده میشوند و در پایان دوره پرورش ، طیور گوشتی آماده کشتار ، در حداقل زمان ممکن ، از مرغداری خارج کرده میشوند . پس از تخلیه سالن ، بستر و کود آن برداشته میشود و سالن ضدعفونی می گردد و برای مدتی خالی میماند تا دوباره جوجه ریزی صورت بگیرد . سیستم تمام پر – تمام خالی محاسنی دارد که بعضی از آنها بدین قرار میباشد :

1-    تخلیه همزمان پرندگان از سالن و بدنبال آن ، ضدعفونی جایگاه ، عامل مهمی در حذف اکثر عوامل بیماریزا بشمار میرود . هرچه امکان تخلیه سالن به دفعات بیشتری در طول سال وجود داشته باشد ، احتمال شیوع بیماری های عفونی ، کمتر خواهد بود .

2-    وقتی سالن از پرنده خالی میشود ، امکان جمع آوری کود و بستر نیز بوجود می آید و تمیز کردن سالن ، شعله افکنی آن و ضدعفونی مرغداری و تجهیزات آن میسر می گردد و در اینصورت ، انواع باکتری ، ویروس ، قارچ و انگل ، با بکارگیری مواد ضدعفونی کننده مؤثر و روش درست ضدعفونی ، از میان میروند .

3-    نگهداری پرندگان همسن به سبب وضعیت ایمنی یکنواختی که دارند ، موجب موفقیت برنامه های واکسیناسیون و درمان میشود و رعایت موارد بهداشتی ، مدیریتی و تغذیه پرندگان ، راحت تر صورت می پذیرد . در سالن هایی که پرندگانی با سنین مختلف ، مخلوط میشوند ، کارایی برنامه های درمانی و مایه کوبی ، چندان رضایت بخش نیست ، زیرا اجرای صحیح برنامه های پیشگیرانه و درمانی در فارم های چندسنی دشوار است و برخی پرندگان به این برنامه ها پاسخ مناسب نمی دهند یا اینکه در زمان های نامناسب درمان میشوند . مخلص کلام اینکه همسنی طیور یک واحد پرورشی ، کار درمان و واکسیناسیون را تسهیل می نماید .

4-    ورود و خروج تقریباً همزمان پرندگان به سالن ، سبب ایراد استرس کمتری به طیور میشود ، تا اینکه پرندگان به دفعات و بطور مکرر وارد و خارج شوند که در اینصورت و در هر بار ورود و خروج پرندگان ، به آنها تنش وارد میشود . بنابراین مزیت مهم سیستم تمام پر ـ تمام خالی اینست که در یک آن ، جوجه ریزی انجام میشود و طیور به فاصله کمی ، از سالن خارج میشوند و این امر ، کمترین تنش را برای طیور در پی دارد .

5-    خالی نگه داشتن سالن در بین دو دوره پرورشی ، از نظر بهداشتی بسیار مفید است و موجب از میان رفتن بسیاری از عوامل بیماریزا می گردد . همچنین در فرصت بدست آمده ، ضدعفونی سالن و تجهیزات مرغداری و فروش کود و تمیز کردن بستر امکان پذیر می گردد . علاوه بر آن ، مرغدار و کارکنان واحد پرورشی ، اجازه استراحت ذهنی و بدنی پیدا میکنند و خود را برای دوره بعدی آماده می نمایند .

6-    پرورش متراکم طیور ، امکان تکثیر مگس ها ، موش ها و جانوران موذی را در سالن فراهم می آورد و کود و بستر مرغداری و مواد آلی موجود در آنها ، زمینه مناسبی برای رشد و تکثیر این جانوران میشود . تخلیه همزمان پرندگان و خالی کردن بستر و کود سالن ، مبارزه با جانوران موذی را مقدور و امکان پذیر میسازد و از انتشار بی رویه بوی نامطبوع کود به اطراف مرغداری جلوگیری می نماید .

وجود مزایای فوق ، سبب رواج سیستم تمام پر ـ تمام خالی برای پرورش طیور گوشتی شده و اغلب مرغداران کشور ما از این روش استفاده میکنند . به همین جهت ، نکات مربوط به انتخاب محل و ساختمان مرغداری گوشتی که در پی می آید ، برای تأمین اهداف سیستم تمام پر ـ تمام خالی و پرورش روی بستر تنظیم شده است .

1-وی‍‍‍ژگی های خاک و موقعیت زمین ؛ توصیه شده است که زمین مرغداری ، مسطح و کمی شیبدار باشد ، زیرا در چنین زمینی ، نسبت به زمین مرتفع یا پست ، زهکشی بهتر انجام میشود و خاک محل ، خشک میماند . در زمین پست ، همواره رطوبت در خاک میماند و جذب ساختمان می گردد . جاهای مرتفع نیز در معرض جریان هوا و وزش بادهای موسمی هستند ، از اینرو در تابستان گرم و در زمستان سرد بوده ، عمل تهویه نیز در سالن های احداث شده بر روی زمین های مرتفع به سختی صورت می پذیرد . بهتر است خاک زمین مورد نظر ، ماسه ای یا رسی باشد ، چون اینگونه خاکها ، رطوبت را به خوبی جذب میکنند و به آسانی ، خشک و زهکشی میشوند . زمین هایی که خاک آهکی یا سیلیسی دارند ، رطوبت را در خود نگه میدارند و دیر زهکشی میشوند و در نتیجه ، انگل ها و عوامل بیماریزا در چنین زمین هایی براحتی رشد کرده و تکثیر می یابند .

همچنین کاشت درخت در محوطه سالن مرغداری ، به چند منظور توصیه شده است : اولاً سبب لطافت و تمیزی هوا میشود ، ثانیاً باعث جلوگیری از ایجاد باد و طوفان در زمستان می گردد و ثالثاً با تولید سایه در تابستان ، تا اندازه ای هوای پیرامون سالن مرغداری را خنک می نماید . برای این منظور ، بهتر است از درختان برگریزدار یا خزان دار استفاده نمود ، زیرا در تابستان ، مانع تابش آفتاب شدید به داخل سالن میشوند و در زمستان که فاقد برگ هستند ، اجازه تابش نور خورشید را به داخل سالن میدهند . همچنین کاشتن درختان بلندی که شاخه هایشان بالاست ، بهتر از درختان کوتاه قد است ، چون درختان کوتاه ، مانع رسیدن نور به سالن میشوند و رطوبت خاک را هم زیاد میکنند .

2-جهت جغرافیایی ساختمان ؛ جهت لانه با در نظر داشتن تابش نور خورشید ، وزش بادهای موسمی و محل استقرار خانه های مسکونی تعیین می گردد . اصل کلی در مورد جهت استقرار ساختمان مرغداری اینست که حداکثر آفتاب بویژه در فصل زمستان بداخل لانه بتابد و برای همین ، مناسب ترین جهت ، رو به جنوب یا شرق است . ساختمان های جنوبی آفتابگیر هستند و این مزیت ، بخصوص برای آفتاب زمستانی ، درجه اهمیت بیشتری دارد . رو به شرق بودن سالن مرغداری نیز این برتری را دارد که آفتاب صبح به درون سالن میتابد و پرندگان این اشعه را دوست میدارند و خود را در معرض آن قرار میدهند و این کار ، علاوه بر آنکه سبب گرم شدن بدن پرنده میشود ، موجب ساخت ویتامین D از پیش سازهای این ویتامین که در چربیهای زیرپوست موجودند ، می گردد .

 چون پرندگان پس از سپری کردن شب ، نیاز به گرمای طبیعی دارند و از سوی دیگر ، سرصبح شادابتر و فعالترند ، وقت بیشتری را در برابر آفتاب صبحگاهی می گذرانند و با توجه به مزایایی که گفته شد ، ساختمان های شرقی هم ، به جهت احداث مرغداری ، مناسب هستند . در سالن های رو به شرق ، آفتاب زودتر از سالن خارج میشود و این امر در روزهای گرم تابستان ، امتیاز مثبت برای ساختمان تلقی می گردد .

3- رعایت فاصله با سایر ساختمان ها ؛ سالن مرغداری نباید به خانه های مسکونی ، زیاد نزدیک باشد زیرا خطر انتقال بیماری های عفونی به طیور را افزایش میدهد و از طرفی ، بوی نامطبوع مرغداری و سر و صدای ناشی از تردد وسایل نقلیه به مرغداری ، ساکنان اطراف را ناراحت می نماید . اما ساختمان مخصوص کارگران نباید دور از سالن ها احداث شود ، برای اینکه کارگران براحتی و در کوتاهترین زمان بتوانند به سالن ها سرکشی کنند . ساختمان مرغداری بایستی از شهر یا روستا و جاده اصلی دور باشد تا علاوه بر پیشگیری از خطر انتقال عوامل بیماریزا بواسطه تردد بی رویه افراد و وسایط نقلیه ، سر و صدای ناشی از رفت و آمد خودروها و آلودگی صوتی مناطق مسکونی مانند صدای بلندگوها و خودروها و موتورسیکلت ها ، موجب ایراد تنش و استرس به پرندگان نشود . همچنین زمین های نزدیک به مناطق مسکونی و حریم جاده ها گرانترند و هم سبب بالا رفتن هزینه های ثابت تأسیس مرغداری می گردد و هم اینکه در آینده نزدیک در معرض توسعه شهر ، روستا یا شهرک صنعتی واقع میشوند و آسایش ساکنان اطراف و امنیت زیستی     (  Biosecurity) پرندگان به مخاطره می افتد . در عین حال ، محل مرغداری نباید از شهر و جاده های مواصلاتی بقدری دور باشد که ایاب و ذهاب کارکنان و آمد و شد خودروها مشکل شود ، در همین حال باید مسائل بهداشتی ورود و خروج افراد و وسایل به مرغداری ، با دقتی سختگیرانه و تحلیل ناپذیر پیگیری شود .

مسئله مهم دیگر ، رعایت فاصله مرغداری با واحدهای پرورشی دیگر ، اعم از دام و طیور است . جوجه های گوشتی ، جزء حساس ترین جانوران به عوامل بیماریزا و تنش های محیطی میباشند و چه بسا انواع ویروس ، باکتری ، قارچ ، انگل و عوامل تنش زا ، که برای دامها و طیور دیگر ، بی ضرر هستند یا دست کم ، خطر کمتری دارند ، برای جوجه های گوشتی ، خطرناک و حتی کشنده باشند . از این رو ، محل مرغداری باید از محل گاوداری ، گوسفندداری و سالن های نگهداری انواع پرنده مثل مرغ تخمگذار ، بوقلمون ، اردک ، غاز ، بلدرچین و قرقاول دور باشد . حتی بهتر است دو سالن یک واحد پرورشی جوجه های گوشتی هم ، نزدیک یکدیگر ساخته نشوند . توصیه شده است که حداقل فاصله دو مرغداری 500 متر و حداقل فاصله دو سالن یک مرغداری 250 متر باشد . بدیهی است عدم رعایت این فواصل ، تبعات بهداشتی و اقتصادی جبران ناپذیر خواهد داشت .

در احداث ساختمان مرغداری ، باید به مسائل مهندسی توجه داشت تا سالن ها از نظر نور ، حرارت و تهویه ، مناسب اهداف پرورش باشند و منظور سرمایه گذار از نگهداری طیور گوشتی تأمین شود . میدانیم زمین و ساختمان مرغداری ، جزء هزینه های ثابت به شمار میرود . این هزینه ها بسته به کشور و در یک کشور ، بسته به منطقه ، متفاوت است و نیز به ظرفیت مرغداری و توالی جوجه ریزی در سالن بستگی دارد . تجربه نشان میدهد که هرچه در ساختمان مرغداری ، از مصالح مناسب و مرغوب استفاده شود و ساختمان به روش اصولی ساخته شود ، تأمین نور و حرارت و هوا بهتر صورت می پذیرد ، جوجه ها سریعتر رشد میکنند ، درصد تلفات کمتر میشود ، ضریب تبدیل غذایی پایین می آید و مخارج تعمیر و نگهداری ساختمان کاهش پیدا میکند و در نهایت ، سود بیشتری عاید سرمایه گذار میشود . در کشورهای پیشرفته ای مانند ایالات متحده آمریکا ، که صنعت مرغداری در آنها توسعه چشمگیری یافته است ، استهلاک ساختمان مرغداری را بیست سال منظور میکنند و استهلاک سالیانه را معادل پنج درصد سرمایه گذاری اولیه به حساب می آورند ، بدین ترتیب ، سرمایه گذاری ثابت مربوط به ساختمان ، در عرض بیست سال برگردانده میشود . اما در کشور ما ، که اصول ساختمان سازی در احداث بنای مرغداری ، بطور کامل رعایت نمی شود و از مصالح ساختمانی مناسب استفاده نمی گردد ، مدت استهلاک ساختمان را معمولاً ده سال در نظر می گیرند و به این ترتیب ، باید هرسال ، ده درصد هزینه کلی ساختمان ، بازگشت داشته باشد و این امر ، مستلزم آنست که در طول سال ، حتی الامکان به دفعات بیشتری ، جوجه ریزی انجام شود و تا جایی که امکان دارد ، مدت زمان خالی بودن سالن ، کاهش پیدا کند . همچنین باید طوری برنامه ریزی گردد که ضریب تبدیل غذایی پایین بیاید و کوتاه سخن اینکه حداکثر سود اقتصادی بدست آید تا استهلاک بالای سالیانه ساختمان ، جبران گردد .

معمولاً در مرغداری های گوشتی کشور ما ، سالانه چهار بار جوجه ریزی صورت می گیرد . اگر در هر متر مربع از سالن ، ده پرنده پرورش داده شود و وزن هر پرنده در هنگام ارسال به کشتارگاه 5/2 کیلوگرم باشد ، در سال ، یکصد کیلوگرم مرغ گوشتی در هر متر مربع پرورش می یابد . چنانچه هزینه هر متر مربع از ساختمان مرغداری را ، با محاسبه قیمت زمین و مصالح ، یک میلیون ریال در نظر بگیریم و مدت استهلاک ساختمان را ده سال فرض کنیم ، در این صورت ، هزینه استهلاک سالانه هر متر مربع از سالن ، یکصد هزار ریال خواهد بود و چون سالانه یکصد کیلوگرم پرنده در هر متر مربع پرورش می یابد ، هزینه استهلاک هر متر مربع از سالن مرغداری ، به ازای تولید یک کیلوگرم مرغ ، یکهزار ریال میباشد . بنابراین ، هرچه صورت این کسر ، یعنی هزینه هر متر مربع از زمین و ساختمان ، کمتر باشد ، یا مخرج این کسر ، یعنی مقدار تولید سالانه پرنده در واحد سطح ، بیشتر باشد ، هزینه استهلاک ساختمان پایین می آید و به عبارت بهتر ، سهم بیشتری از درآمد سالانه مرغداری به عنوان سود خالص ، عاید مرغدار می گردد .

یکی دیگر از موارد سرمایه گذاری ثابت مرغداری ، هزینه های مربوط به وسایل و تجهیزات ، از قبیل هواکش ، هیتر ، موتور برق اضطراری ، دانخوری ، آبخوری و مه پاش میباشد . هرچه این وسایل ، عمر و دوام بیشتری داشته باشند ، مدت استهلاک آنها بیشتر بوده و درصد پایینی از سرمایه اولیه ی مربوط به خرید آنها ، باید سالانه برگشت داده شود . معمولاً در ایران ، عمر مفید وسایل مرغداری را پنج سال منظور می نمایند ، بنابراین هرسال ، بیست درصد سرمایه اولیه ی مربوط به خرید این وسایل ، مستهلک میشود ، یعنی باید هرسال ، به اندازه بیست درصد سرمایه ای که صرف خرید این تجهیزات شده است ، از درآمد مرغداری را کنار گذاشت تا پس از بسر آمدن عمر این وسایل ، مشابه آنها را از نو خرید . بدیهی است هرچه عمر مفید تجهیزات یادشده بیشتر باشد ، درصد پایین تری از درآمد سالانه مرغداری به استهلاک آنها اختصاص می یابد و به سهم سود خالص افزوده می گردد .

از هزینه های ثابت دیگر مرغداری ، هزینه مربوط به تعمیرات است . بدیهی است هرچه مصالح ساختمان ، مناسب و مرغوب باشد و ساختمان منطبق با اصول مهندسی ساخته شود ، مخارج سالیانه مربوط به تعمیرات کمتر خواهد بود . میتوان گفت هزینه تعمیرات ساختمان رابطه ی معکوسی با مقدار سرمایه گذاری اولیه دارد . در شرایط استاندارد ، هزینه سالانه ی تعمیرات ساختمان را 5/1 درصد سرمایه اولیه ساخت مرغداری در نظر می گیرند . همچنین اگر وسایل و تجهیزات مرغداری از نوع مرغوب باشند ، هزینه سالانه ی تعمیر وسایل را دو درصد سرمایه ی اولیه خرید وسایل منظور میکنند .

از هزینه های ثابت دیگر ، سود سرمایه گذاری اولیه است که مقدار آن در هر کشور متفاوت است و بستگی به شرایط اقتصادی جامعه دارد . اگر وضعیت سرمایه گذاری نامطلوب و ثبات اقتصادی کم باشد ، این رقم را بالا در نظر می گیرند ولی در شرایط ایده آل ، سود سالانه ی سرمایه گذاری اولیه را پنج تا درصد سرمایه اولیه منظور نموده و به عبارتی ، این رقم را از سود خالص سالانه ، کسر میکنند . سود سرمایه گذاری اولیه ی مرغداری در هر کشوری تقریباً با سود سپرده درازمدت بانکی برابری میکند . برای مالیات هم عدد ثابتی در کشور ما وجود ندارد و حتی برخی از کارشناسان حسابداری ، این مبلغ را در ردیف هزینه های جاری می آورند که به نظر میرسد در شرایط ناپایدار اقتصادی ، چنین محاسبه ای معقول تر است . به هر حال ، رقم اختصاص یافته برای مالیات سالانه نیز معادل یک یا چند دهم درصد از سرمایه گذاری اولیه میباشد .

همان طور که ملاحظه میشود ، در صورتی که ساختمان بطور اصولی ساخته شود و محل احداث آن نیز به درستی انتخاب شده باشد ، بخش  اعظمی از هزینه های ثابت مرغداری کاهش می یابد و حتی این امر سبب کاهش بعضی از هزینه های جاری از قبیل هزینه سوخت و روشنایی و تهویه نیز می گردد .

در سالن هایی که بر روی زمین های مناسب احداث میشوند و در ساختمان آنها اصول مورد نظر رعایت می گردد ، طیور رشد سریعتری دارند و اتلاف سرمایه و انرژی کمتر است و در نتیجه ، سود حاصله بیشتر است . برای رسیدن به این منظور ، بایستی عملیات ساختمانی طبق برخی اصول صورت بگیرد که اهم آنها در پی آمده است .

الف – پی ریزی ؛ پی ریزی درست هم موجب استحکام بنا میشود و هم از نفوذ رطوبت به سالن جلوگیری می نماید . همچنین ضدعفونی ساختمانی که پی محکم دارد راحت تر است و نیز موش ، جوندگان دیگر و سایر جانوران موذی نمی توانند به داخل سالن نفوذ کنند ، چراکه پی ریزی درست و اصولی ، مانع حفر کانال توسط جانوران موذی می گردد و از ایجاد شکستگی و ترک خوردگی در کف سالن و  دیوارها جلوگیری می نماید . بهترین ترکیب برای بتن پی ، شامل یک قسمت سیمان ، دو قسمت ماسه ی شسته و چهار قسمت سنگریزه یا شن است . بهتر است عمق پی ، دستکم نیم متر و عرض آن ، حداقل دو برابر عرض دیوار ی باشد که بر روی آن پی ، بنا میشود . همچنین توصیه میشود که پی حداقل سی سانتی متر از سطح زمین ، بالاتر بیاید تا رطوبت نتواند به آسانی در کف سالن نفوذ کند .

ب – کف سالن ؛ با پی ریزی اصولی ، کف سالن تقریباً سی سانتی متر بالاتر از سطح زمین ساخته میشود . گرچه میتوان از انواع مصالح برای کف ساختمان استفاده کرد اما در ایران معمولاً کف سیمانی ساخته میشود که ترکیبی از یک قسمت سیمان ، 5/3 قسمت ماسه ی شسته و هفت قسمت شن است . حوضچه مخصوص مایع ضدعفونی در جلوی درهای ورودی سالن ، باید در موقع کف ریزی ساخته شوند . این گونه کف های سیمانی ، نسبت به انواع دیگر کف ، بهداشتی بوده و به آسانی قابل نظافت ، شعله افکنی و ضدعفونی کردن هستند و چنانچه شیب مناسبی داشته باشند ، مانع جذب و نفوذ رطوبت به داخل سالن میشوند . با ریختن پوشال بر روی کف بتنی ، بستر مناسبی برای پرندگان به وجود می آید . پرورش طیور بر روی بستر ، امکان دسترسی آنها را به مدفوع فراهم میکند و پرندگان با استفاده از آن ، بخشی از ویتامین B12مورد نیاز خود را تأمین می نمایند .

توصیه شده است که در مناطق مرطوب مانند گیلان و مازندران ، یک ردیف نرده چوبی یا تور سیمی بر روی سرتاسر کف سالن قرار داد تا پرندگان با کف زمین در تماس مستقیم نباشند .

ج – دیوارها ؛ ارتفاع و ضخامت دیوارها بستگی به ساختمان مرغداری دارد . معمولاً ارتفاع 3 تا 5/3 متری برای دیوار مرغداری مناسب است و بهتر است عرض دیوار ، دو آجر در نظر گرفته شود . اخیراً برای ساخت دیوار ، از بلوک های سیمانی یا سفالی استفاده میشود که علاوه بر داشتن استحکام کافی ، با حبس هوا در فضای خالی داخل بلوک ، نوعی عایق حرارتی نیز محسوب میشود . چه دیوار از آجر ساخته شود و چه از بلوکهای سیمانی یا سفالی ، سطح داخلی و خارجی دیوارها باید سیمانکاری شود تا علاوه بر زیبایی ظاهری ، منافذ آن پوشانده شود تا باد و سرما و همچنین حشرات و جانوران موذی ، امکان نفوذ به داخل ساختمان پیدا نکنند . همچنین سیمانکاری سطح داخلی دیوارهای سالن مرغداری ، سبب میشود تا سمپاشی ، ضدعفونی و سایر اقدامات بهداشتی ، راحت تر انجام بگیرد . گچکاری سطح داخلی دیوارهای سالن ، علاوه بر داشتن مزایای سیمانکاری ، سبب زیبایی بیشتر و روشنایی داخل سالن می گردد و خلل و فرج باقیمانده بر روی سطح سیمانکاری شده را بطور کامل می پوشاند .

د - سقف ؛ در مرغداری های کشور ما ، دو نوع سقف رایجتر است . یکی سقف شیروانی و دیگری سقف آجری . در نواحی سردسیر که نیاز به برف روبی بیشتر است و نیز در مناطق مرطوب که بارندگی زیادی وجود دارد ، سقف شیروانی رایجتر است . معمولاً در این گونه سقف ها ، شیب خیمه ، یک به سه تا یک به چهار میباشد و سقف به اندازه ی حدوداً یک متر از دیوارها به بیرون تجاوز میکند . در این صورت ، هم از نفوذ باران و برف به داخل سالن جلوگیری میشود و هم به عنوان سایه بان ، از نفوذ آفتاب گرم تابستان به داخل مرغداری ، ممانعت به عمل می آید . سقف آجری یا طاق ضربی نیز در مناطق معتدل کشور ما رواج دارد و اگر این نوع سقف با عایق رطوبتی آلومینیوم دار ، که اصطلاحاً ایزوگام آلومینیوم دار گفته میشود ، پوشانده شود ، هم مانع نفوذ آب به لایه های زیرین سقف می گردد و هم با انعکاس دادن نور خورشید ، مانع گرم شدن سقف و سالن میشود . در سقف آجری یا طاق ضربی ، عرض سالن نمی تواند زیاد باشد و دیوارها نیز عریض تر از حد معمول ساخته میشوند تا تحمل مصالح سنگین چنین سقفی را داشته باشند .

هـ – در و پنجره ؛ هرچه تعداد درها کمتر و ابعاد آنها کوچکتر باشد ، مطلوب تر است زیرا مانع نفوذ باد و هوای سرد به داخل سالن شده و از خروج حرارت سالن به بیرون جلوگیری میشود . بلندی دو متر برای درها مناسب است و بهتر است عرض آن به اندازه ای باشد که یک نفر کارگر بتواند با مقداری وسایل معمول ، از آن عبور نماید . تعبیه پنجره ها برای تأمین نور و انجام تهویه ، لازم و ضروری است . معمولاً به ازای 15 تا 18 متر مربع از کف سالن ، یک متر مربع پنجره در نظر می گیرند . بهترین نوع پنجره ، آنهایی هستند که حول محور افقی و به سمت پایین و بالا ، باز و بسته میشوند ، زیرا با شکستن مسیر وزش باد ، مانع تولید جریان شدید هوا یا کوران در داخل سالن میشوند و نیز با تنظیم زاویه ی پنجره ها ، میتوان هوای ورودی و خروجی را کنترل نمود . در برخی مناطق گرمسیر ، شیشه های نزدیک سقف را برمیدارند و شیشه های پایینی را با رنگ ، تیره میکنند و بدین وسیله در ماههای گرم سال ، سالن را تا حدی خنک نگه میدارند . بهتر است در مناطق گرمسیر ، پنجره ها به سقف نزدیک باشند تا سایه بان های شیروانی ، مانع نفوذ آفتاب گرم تابستان به داخل سالن گردند . در نواحی سردسیر ، هرچه پنجره ها ، با حفظ ارتفاع معقول ، به کف سالن نزدیک تر باشند ، بهتر است ، زیرا مقدار بیشتری از اشعه ی خورشید به داخل سالن میتابد و هوای سالن را گرم نگه میدارد . برای پیشگیری از اتلاف گرما ، توصیه شده است که در مناطق سردسیر ، تعداد پنجره ها به حداقل ممکن کاهش یابد ، یعنی به ازای هر 18 متر مربع از مساحت مرغداری ، یک متر مربع پنجره تعبیه گردد .

همان گونه که پیشتر نیز گفته شد ، اغلب سالن های مرغداری ، رو به جنوب یا شرق ساخته میشوند تا بیشترین بهره مندی را از آفتاب داشته باشند ، به همین جهت پنجره ها بر روی دیوارهای طولی سالن و طوری تعبیه میشوند که درست روبروی هم قرار نگیرند تا از کوران هوا یا جریان شدید باد جلوگیری شود .

همچنین بهتر است به جای شیشه ، از طلق یا نایلون برای پنجره ها استفاده کرد ، زیرا با عبور نور خورشید از شیشه ، اشعه ی فرابنفش آن جذب شیشه شده و به داخل سالن نمی رسد ، از این رو پرندگان قادر به سنتز ویتامین D از پیش ساز این ویتامین که در چربی زیرپوستی وجود دارد ، نخواهند بود . البته چنانچه با وجود طلق یا صفحات نایلونی ، گرمایش سالن در زمستان مشکل باشد ، باید از شیشه استفاده نمود . ناگفته نماند که امروزه انواع ویتامین از جمله ویتامین D از طریق مکمل های ویتامینی به جیره طیور پرورشی افزوده می گردند و اگر بنا به دلایلی استفاده از نور خورشید برای سنتز ویتامین D مقدور نباشد ، نباید نگران بروز علایم کمبود این ویتامین بود .

نکته مهم دیگر آنست که حتماً برای پنجره ها توری محکم و مناسبی نصب شود تا از ورود پرندگان و جانوران موذی به داخل مرغداری جلوگیری شود . باید توجه داشت که اندازه ی چشمه های توری ، نه بقدری ریز باشد که جلوی جریان آزاد هوا گرفته شود و نه چندان بزرگ باشد که پرندگان و دیگر جانوران از آن عبور کرده و داخل سالن شوند .

مطالب پیش گفته ، نکنه های باریک و کاربردی در انتخاب مکان و احداث ساختمان مرغداری پرورش طیور گوشتی هستند که رعایت آنها بازدهی بالاتر و سود اقتصادی بیشتر را برای پرورش دهنده به همراه خواهد داشت و از مشکلات مدیریتی و بهداشتی در طول دوران تولید خواهد کاست .